7 op de 10 zorgverleners vinden sociaal tolk cruciaal om kwaliteit van zorg te bewaken

Brussel, 26 juli 2024 - Kom op tegen Kanker vraagt aan de Vlaamse regeringsonderhandelaars om sociaal tolken in ziekenhuizen en de eerstelijnszorg structureel te financieren de komende legislatuur. De oproep krijgt de steun van een brede groep van zorgorganisaties¹ en ook ruim 7 op de 10 zorgverleners onderschrijven het belang ervan. De tolken zijn cruciaal om elke patiënt recht te geven op kwaliteitsvolle en veilige zorg. Niet alleen voor patiënten die te horen krijgen dat ze kanker hebben of voor wie palliatieve zorg wordt opgestart, is het essentieel dat ze hun arts goed begrijpen. Ook voor artsen is het belangrijk om de klachten van patiënten die het Nederlands onvoldoende beheersen, goed te vatten en hun behandeling vlot te laten verlopen. Kom op tegen Kanker schat het budget om zorgverleners in de somatische zorg kosteloos een tolk te laten inzetten bij complexe, medische gesprekken op zo’n 510.000 euro per jaar.

Een patiënte uit Guinee wiens eierstokken volledig werden weggenomen, terwijl ze dacht dat er enkel een cyste aan de baarmoeder zou worden weggesneden of een Berberse dame die onnodige neveneffecten van een chemotherapie ondervond omdat ze de pilletjes voor de nabehandeling foutief innam. Het zijn slechts twee voorbeelden van vermijdbare emotionele en fysieke ongemakken bij patiënten sinds de afschaffing van de financiering voor sociaal tolken in de zorg in 2020. Dat brengt de patiëntenrechten, zoals het geïnformeerd instemmen met een behandeling, fors in gedrang. 

Els Meerbergen, expert kankerzorg bij Kom op tegen Kanker: 'Patiënten hebben recht op kwaliteitsvolle dienstverlening, recht op informatie en het recht om geïnformeerd in te stemmen met een behandeling. De financiële drempel zorgt er vandaag voor dat zorgverleners een beroep moeten doen op informele tolken zoals - soms minderjarige - familieleden. Zij vertalen de complexe medische info niet altijd correct of volledig. Zorgverleners zoeken hun heil dan weer in vertaalapps, die de nodige nuances niet kunnen meegeven. Dat creëert ruis op de communicatie tussen patiënt en zorgverlener en maakt dat patiëntenrechten niet gegarandeerd zijn.' 

7 op de 10 zorgverleners vragende partij 

Uit een recent onderzoek van de Universiteit Gent in opdracht van Kom op tegen Kanker blijkt dat ruim 8 op de 10 zorgverleners in de somatische zorg het belangrijk vinden om een sociaal tolk in te zetten om de klachten en informatie van de patiënt goed te begrijpen. Meer dan 7 op de 10 vinden het inzetten van een sociaal tolk heel belangrijk om te zorgen dat de behandeling goed wordt opgevolgd (bijv. juiste inname van medicatie, vervolgafspraken nakomen, etc.).

Christel Fontaine, medisch oncoloog UZ Brussel: 'Het inzetten van sociaal tolken is vaak essentieel in situaties zoals een slechtnieuwsgesprek, de diagnosemededeling, het bespreken van een ingrijpende behandeling zoals chemotherapie of een gesprek over levenseindebeslissingen. In deze stressvolle situaties valt een patiënt vaak terug op zijn moedertaal, de taal van zijn emoties, en is het moeilijk om het gesprek volledig te volgen in het Nederlands. Als de zorgverlener de patiënt niet begrijpt, kan dit leiden tot foute diagnoses, extra onderzoeken, minder therapietrouw en stress bij de zorgverlener. Sociale tolken zijn levensnoodzakelijk voor onze anderstalige patiënten. Zonder hen brengen we de veiligheid van de zorg in het gedrang.'

Half miljoen euro per jaar

De vraag naar sociaal tolken bij zorgverleners is opgelopen tot zo’n 11.000 ​ interventies per jaar. Maar Kom op tegen Kanker schat het aantal gesprekken in de somatische zorg waarbij het recht op terugbetaling zou gelden op maximaal 8.000 interventies per jaar. Om daartoe te komen, heeft de organisatie vijf criteria uitgewerkt voor dit recht op terugbetaling. Op die manier is er volgens berekeningen van Kom op tegen Kanker een budget van zo’n 510.000 euro per jaar nodig voor sociaal tolken in de zorg.

Els Meerbergen, expert kankerzorg bij Kom op tegen Kanker: 'Om een structurele financiering van sociaal tolken binnen een beperkt financieel kader te kunnen organiseren, zijn er duidelijke afspraken nodig. Op die manier zetten we tolken enkel in wanneer dit noodzakelijk is om medisch kwaliteitsvolle en veilige zorg te bieden. Bijvoorbeeld wanneer informele tolken of vertaalapps niet geschikt zijn voor een complex gesprek. Als de zorgverlener inschat dat het medisch noodzakelijk is om een sociaal tolk in te zetten, dan moet er vervolgens voldaan worden aan vijf criteria om financiering te krijgen. Dat gaat onder andere over evidente zaken - zoals of de patiënt voldoende Nederlands spreekt - maar bijvoorbeeld ook over een inschatting van hoe groot de impact op overleving en levenskwaliteit zou zijn.'

Kom op tegen Kanker pleit naast de financiering van sociaal tolken voor de sensibilisering van zorgverleners rond het belang van taalondersteuning om kwaliteitsvolle zorg te kunnen bieden. Ook aan anderstalige patiënten die niet voldoen aan de criteria voor een sociaal tolk. Een goed en bestaand beslismodel om te weten welke hulpmiddelen zorgverleners best inzetten is de overheidswebsite www.communicatiewaaier.be.De standpunttekst over ‘Taalondersteuning in de zorg’ die Kom op tegen Kanker opstelde in 2020 kan je hier raadplegen.

^{1 Christelijke Mutualiteit, Dokters van de Wereld, Domus Medica, LEVL, Liberale Mutualiteit, Medimmigrant, Onafhankelijke Ziekenfondsen, Solidaris, Vlaams Instituut Gezond Leven, Vlaams Patiëntenplatform en Zorgnet-Icuro}

Noot voor de redactie (niet voor publicatie)

^{Over Kom op tegen Kanker ​
​Kom op tegen Kanker is een niet-gouvernementele organisatie die opkomt voor het recht van patiënten op de beste behandeling en zorg, en het recht van mensen op een gezonde leefomgeving. Het doet dat door zorgprojecten op te zetten of financieel te ondersteunen, steun aan wetenschappelijk onderzoek, beleidsbeïnvloeding en informatie en preventie. Het geld om deze activiteiten op te zetten en te ondersteunen, komt van giften, acties en legaten.} 

Voor meer informatie kun je contact opnemen met: